نقش سیستم‌های حمل‌ونقل هوشمند ( ITS ) در مديريت بحران
حمل‌ونقل از نیازهای جوامع انسانی بوده که به دلیل اهمیت و نقش بدون انکارش در طول اعصار آدمی را به استفاده از جدیدترین فناوری‌ها واداشته است امروز نیز شاهد یکی دیگر از این تحولات هستیم که بر خلاف نمونه‌های پیشین، چندان به تغییرات فرم ارتباط پیدا نمی‌کند و بیشتر به محتوا می‌پردازد نقش شبکه حمل‌ونقل شهری در مدیریت بحران از دو جنبه دارای اهمیت است جنبه، اول تأثیرات نامطلوب بحران بر بهره‌برداری از شبکه حمل‌ونقل شهری و دیگری نقش شبکه حمل‌ونقل در کاهش آسیب‌های ناشی از بحران ایجاد شده و خدمات‌رسانی به مناطق آسیب‌دیده است. بهره‌گیری از توسعه فناوری در بخش مدیریت حمل‌ونقل شهری باعث ایجاد شکل نوینی از کنترل و مدیریت شبکه حمل‌ونقل به نام سیستم‌های حمل‌ونقل هوشمند شده است. در این مقاله کارشناسان تیم ایران سعی کرده‌اند به مفاهیم سیستم حمل‌ونقل هوشمند و مدیریت بحران و لزوم به‌کارگیری حمل‌ونقل هوشمند در انجام بهتر مدیریت بحران بپردازند.
تعريف مديريت بحران
تعریف جامع مدیریت بحران را می‌توان بدین شرح ارائه نمود: مدیریت بحران علمی‌کاربردی است که به‌وسیله مشاهده سیستماتیک بحران‌ها و تجزیه‌وتحلیل آنها در جستجوی یافتن ابزاری است که به‌وسیله آنها بتوان از بروز بحران پیشگیری نموده و یا در صورت بروز آن در خصوص کاهش آثار آن، آمادگی لازم، امدادرسانی سریع و بهبودی اوضاع اقدام نمود؛ بنابراین مدیریت بحران، فرایند عملکرد برنامه‌ریزی مقامات دولتی و دستگاه‌های اجرایی دولتی و عمومی را تا بهبود اوضاع تا سطح وضعیت عادی، مشخص می‌کند.
شش گام اصلی در مديريت بحران:
گام اول: مواجهه با بحران؛
گام دوم: بازاندیشی؛
گام سوم: برنامه نوسازی؛
گام چهارم: احساس بحران؛
گام پنجم: مداخله و اقدام؛
گام ششم: اقدامات نهایی آخرین اقدام در مواجهه با بحران؛
تعريف ITS
امروزه با پیشرفت فناوری در زمینه‌های مختلف مانند ارتباطات، مخابرات، کامپیوتر، صنعت خودرو و غیره می‌توان با سرعت و دقت زیادی در زمینه‌های مختلف مدیریت شبکه‌های حمل‌ونقل، برنامه‌ریزی‌های مناسب را انجام داده و به مرحله اجرا در آورد به‌طوری که اخذ تصمیمات گوناگون و اجرای استراتژی‌های مختلف با استفاده از اطلاعات همان لحظه قابل‌انجام است
سیستم‌های مختلفی در دنیا در عرصه مدیریت حمل‌ونقل کاربرد دارند که در سال 1994 میلادی از سوی کشورهایی که در رابطه با موضوع استفاده از فن آوری جدید و ابزارهای هوشمند در حمل و نقل فعالیت می کنند لفظ ITS انتخاب شد.
چالش‌های پیشروی سیستم‌های حمل‌ونقل
سیستم‌های حمل‌ونقل در زمان بحران با چالش‌های مختلفی روبرو هستند. شناسایی چالشها و مزایای مدیریت بار در زمان بحرانی بسیار حائز اهمیت است.
آسیب‌های زیرساختی:
بلایای طبیعی مانند سیل، زلزله و طوفان‌ها می‌توانند صدمات زیادی به جاده‌ها، پل‌ها و خطوط ریلی وارد کرده و آنها را غیرقابل‌استفاده کنند. این امر توانایی حمل‌ونقل کالاها و افراد ضروری را مختل می‌کند.
اختلالات زنجیره تأمین:
بحران‌ها می‌توانند زنجیره تأمین را مختل کنند و تأمین مواد و کالاهای ضروری برای حمل‌ونقل را دشوار کنند.
به‌عنوان‌مثال، در طول همه‌گیری COVID-19، اختلالات زنجیره تأمین بر دردسترس‌بودن تجهیزات حفاظت فردی و تجهیزات پزشکی تأثیر گذاشت.
کمبود سوخت:
بحران‌ها و درگیری‌های اقتصادی میتواند منجر به کمبود سوخت شود و گزینه‌های حمل‌ونقل را محدودتر کند. در چنین سناریوهایی، منابع سوخت جایگزین و حمل‌ونقل انرژی کارآمد حیاتی می‌شوند.
آسیب‌پذیری‌های تکنولوژیکی:
اتکای فزاینده به سیستم‌های دیجیتال برای مدیریت حمل‌ونقل، آنها را مستعد حملات سایبری می‌کند، که میتواند عملیات را در طول یک بحران فلج کند.استفاده از تکنولوژی در باربری میتواند گاهی موجب آسیب رسانی به سیستم شود.
افزایش انعطاف‌پذیری حمل‌ونقل
برای مقابله با چالش‌های پیشروی سیستم‌های حمل‌ونقل در طول بحران، چندین استراتژی می‌توان اتخاذ کرد:
انعطاف‌پذیری زیرساخت:
ایجاد و حفظ زیرساخت‌های حمل‌ونقل انعطاف‌پذیر بسیار مهم است. این شامل ساخت پل‌ها و جاده‌هایی است که می‌توانند در برابر بلایای طبیعی مقاومت کنند، گره‌های مهم حمل‌ونقل را تقویت می‌کنند و فناوری‌های هوشمند را برای هشدار و واکنش زودهنگام پیاده‌سازی می‌کنند.
حمل‌ونقل چندوجهی:
متنوع‌کردن گزینه‌های حمل‌ونقل، مانند ادغام راه‌آهن، آبراه و حمل‌ونقل هوایی، انعطاف‌پذیری بیشتری را در طول بحران فراهم می‌کند. شبکه‌های چندوجهی حرکت سریع کالاها و افراد را امکان‌پذیر می‌کنند، حتی زمانی که یک حالت مختل شود.
برنامه‌های تخلیه:
توسعه و به‌روزرسانی منظم طرح‌های تخلیه ضروری است، به‌ویژه در مناطق مستعد بلایای طبیعی. این طرح‌ها باید مدیریت جریان ترافیک، مکان‌های سرپناه و استفاده از حمل‌ونقل عمومی برای تخلیه را در نظر بگیرند.
افزونگی زنجیره تأمین:
در پاسخ به اختلالات زنجیره تأمین، ایجاد افزونگی و استراتژی‌های جایگزین منبع حیاتی است. دولت‌ها و کسب‌وکارها می‌توانند منابع حیاتی را ذخیره کنند، تأمین‌کنندگان را متنوع کنند و در قابلیت‌های تولید محلی سرمایه‌گذاری کنند.
حمل‌ونقل پایدار:
انتقال به حالت‌های حمل‌ونقل پایدار، مانند وسایل نقلیه الکتریکی و حمل‌ونقل عمومی، میتواند وابستگی به سوخت‌های فسیلی را کاهش دهد، کمبود سوخت و نگرانی‌های زیست‌محیطی را در طول بحران کاهش دهد.
اقدامات امنیت سایبری:
تقویت اقدامات امنیت سایبری برای سیستم‌های حمل‌ونقل میتواند از آنها در برابر حملات سایبری محافظت کند. این شامل نظارت مستمر، به‌روزرسانی منظم سیستم، و آموزش کارکنان در بهترین شیوه‌های امنیت سایبری است.
همکاری بین‌المللی:
در جهانی که به طور فزاینده‌ای به‌هم‌پیوسته است، همکاری بین‌المللی ضروری است. کشورها باید برای اطمینان از حرکت سریع تجهیزات امدادی و پرسنل در سراسر مرزها در طول بحران‌های جهانی؛ مانند همه‌گیری‌ها، همکاری کنند.
نقش سیستم‌های حمل‌ونقل هوشمند در مديريت بحران
شبکه حمل‌ونقل به‌عنوان پل ارتباطی میان مراکز امدادی و نقاط آسیب‌دیده، نقش اصلی را در خدمات‌رسانی مدیریت بحران بر عهده داشته که در این زمینه می‌توان با بهره‌گرفتن از تکنولوژی‌های مدرن، جایگاه شبکه حمل‌ونقل را در شرایط بحرانی ارتقای داد و در هنگام وقوع بحران زمان سفر را کاهش داده و در ارتقای خدمات مؤثر بود، به‌طورکلی علت اصلی روی‌آوردن به سیستم‌های حمل‌ونقل هوشمند در مدیریت ترافیك زیادشدن تراکم خودروها و کم‌شدن ظرفیت جاده‌ها و عدم امکان توسعه جاده‌ها است. مدیریت حمل‌ونقل و ترافیك با به‌کارگیری سیستم هوشمند حمل‌ونقل در هدایت مجموعه عناصر سیستم حمل‌ونقل و ترافیك یك شهر به‌منظور استفاده بهینه و نیز حداکثر بهره‌برداری از این عناصر مؤثر بوده و با استفاده از مکانیزم‌های کنترل لحظه‌ای تابلوهای متغیر خبری و نیز کنترل هوشمند تقاطع‌ها در رسیدن به دو هدف اصلی کاهش زمان رسیدن عوامل اجرایی به نقاط بحران‌زده از طریق موج سبز و نیز هدایت عوامل اجرایی و تخلیه شهروندان از مناسب‌ترین مسیرهای ممکن نقش اصلی را دارند. با کمك سیستم هوشمند حمل‌ونقل نقاط بحران‌زده در کمترین زمان ممکن در اختیار عوامل اجرایی قرار خواهد
گرفت.
نتیجه‌گیری
سیستم‌های حمل‌ونقل هوشمند باهدف استفاده از ظرفیت ماکزیمم شریان‌های ترافیکی و بهینه‌سازی مسیر جریان در مدیریت شبکه حمل‌ونقل نواحی شهری و نیز خارج شهر دارای اهمیت است. مولفه‌های مختلف سیستم‌های حمل‌ونقل هوشمند دارای وظایف مشخصی بوده که در روند انتقال اطلاعات به استفاده‌کنندگان و مجریان دارای اهمیت است. به‌کارگیری سیستم‌های حمل‌ونقل هوشمند در مواقع بحرانی به‌طورکلی دارای دو فایده عمده بوده که شامل: عکس‌العمل سریع نیروهای امدادی و نیز تخلیه سریع‌تر افراد سالم و آسیب‌دیده از محل بحران است. ویژگی بارز سیستم‌های حمل‌ونقل هوشمند در مواقع بحرانی ناشی از به هنگام بودن اطلاعات خروجی از آن و نیز مخاطب قراردادن استفاده‌کنندگان از شبکه حمل‌ونقل است که با اعلام‌خطر و نیز معرفی مسیرهای خلوت و یا متراکم میتواند در کاهش راه‌بندان‌ها و یا ممانعت از گسترش آسیب‌های بحران به وقوع پیوسته مؤثر باشد. سیستم‌های حمل‌ونقل هوشمند خود شامل مدیریتی است که برای جلوگیری از بحرانی به نام پرشدن ظرفیت خیابان‌ها و جاده‌ها، تصادفات و... غیره نیز همواره مدنظر قرار می‌گیرد. بر اساس مطالب بیان شده در این مقاله ایران ترابر ضرورت به‌کارگیری این سیستم‌ها در شهرها و نواحی پرجمعیت احساس شده و با کمك این سیستم‌ها می‌توان خدمات مدیریت بحران را در نواحی شهری ارتقای داد. به دلیل هزینه‌های نسبتاً زیاد استفاده از این سیستم‌ها در مدیریت نواحی شهری افراد مسئول بایستی در این زمینه بسترهای لازم را فراهم کنند؛ زیرا سرمایه‌گذاری در زمینه تأسیس سامانه‌های حمل‌ونقل هوشمند در کاهش آسیب‌های ناشی از وقوع بحران مؤثر بوده و بازگشت سرمایه نیز با افزایش تراکم جمعیت و نیز بحرانی‌بودن مناطق سریع‌تر است.
افزودن نظر